KARBONHİDRATLAR
Vücuda
enerji sağlayan 3 temel kaynağın içerisinde besinlerden aldığımız enerjinin
büyük bir çoğunluğunu karbonhidratlar sağlamaktadır. Herhangi bir sağlık
problemi olmayan, normal beslenen bireylerde günlük enerjinin %55-60?ı
karbonhidratlardan sağlanır ki 1 gram karbonhidrat 4 kkal?lik enerji sağlar.
Ağır fiziksel hareketli bireylerde örneğin sporcular, ağır çalışan işçiler gb.
Günlük enerjinin %70'i karbonhidratlardan sağlanmalıdır.
Doğada
farklı tipte karbonhidrat bulunur. Bunların bir kısmı monosakkarit (glikoz, fruktoz,
galaktoz), bir kısmı disakkarit (sakkaroz, maltoz, laktoz), şeker alkolleri,
oligosakkarit, galaktaoligosakkarit, fruktooligosakkarit, maltodekstrin,
polisakkarit (nişastaolna ve olmayan)ve en önemlisi glikojem formunda (yani
ağırlıklı olarak insan vücudunda kas ve karaciğer dokularında karbonhidratların
depo formu) bulunmaktadır.
Sebze,
meyve, buğday, arpa, çavdar, yulaf, bunların ürünleri, aynı zamanda şeker,
çikolata, reçel, bal gibi besinlerde karbonhirat kaynakları arasında yer almaktadır.
Ancak sağlık açısından değerlendirmek gerekirse basit şekerler (basit
karbonhidrat) grubu (şeker, bal, reçel, çikolata vb.) gıdalar kan şekerini hem
yükseltme ve birden düşürmeye sebebiyet vermesi ve lif içeriğinin düşük
olmasından dolayı sınırlı miktarda tüketilmesi gerekir. Bu besinlerin yerine,
lif miktarı yüksek bağırsak faaliyetlerini arttırıcı ve aynı zamanda kan
şekerini dengeli tutmaya yardımcı kompleks karbonhidratların (kepekli ekmek,
tam tahıl taneleri, makarna, bulgur gibi) tüketilmesi sağlık açısından olumlu
etki gösterir.
Fazla
alınan karbonhidrat ise glikojen halinde karaciğerde enerji için kullanılmak
üzere depolanır. Fakat karaciğerin belli bir glikojen depolama kapasitesi
bulunmakta, dolayısıyla depo kapasitesini dolduran karaciğer karbonhidratlarım
fazlasını yağ olarak depolamaya devam eder.
Tüm
dokular, enerji gereksinimlerini karşılamak için karbonhidratları kullanır.
Beyin dokusu, enerji ihtiyacı için sadece karbonhidratlardan faydalanır,
dolayısıyla karbonhidrat tüketimi burada olduğundan daha fazla önem
taşımaktadır. Dolayısıyla karbonhidrat tüketim oranı önem taşımaktadır.
Gereğinden az tüketimi ise vücutta keton üretimini arttırır ve bu vücut
sıvısının ve kanın pH?ını etkileyerek vücudun normal seyrini kötü etkiler,
komaya kadar giden ölümcül sonuçlara neden olabilir.
Günlük
enerjimizin büyük bir çoğunluğunun karbonhidratlardan sağlanması kaslarımızdaki
ve dokularımızdaki proteinlerin enerji için kullanılmasını önlerken,
bağırsakların hareketini arttırarak, burada oluşan atıkların gaita(dışkı) ile
dışarı atılmasını sağlar.
Dyt. Işıl Turgay
Karbonhidratlar
Yağ
