Susam (sesamum indicum) bitkisi dünyanın hemen hemen tüm subtropik ve tropik yörelerinde yetişen ve yetiştirilen bir bitkidir. Doğrudan, zengin proteinli değerli bir gıda olarak tüketilmesinin yanısıra, lezzet verici olarak fırıncılık ürünlerinde, ezilmiş halde tahin ve helva'da ve yağının elde edilmesi amacıyla kullanılır. yüksek kaliteli içeriği olan, ısıtıldığında (fırında vb.) parlak altın sarısı renk alan susamlar tüm dünyada "altın susam " olarak işlem görür. Türkiye'de özellikle ege bölgesi'nde bu tür yüksek nitelikli bir susam üretilip türk altın susamı (Turkish golden sesami) adı ile, hemen tümüne yakını yüksek değerle ihraç edilmektedir. Bu ihracata karışılık, Türkiye'nin gıda ihtiyacı için gerekli susam'ın çoğu hindistan, sudan ve Afrika ülkelerinden ucuz fiyatla ithal edilen sıradan ürünlerle karşılanmaktadır.
Susam yağı'nın en büyük özelliği vitaminler, mineraller, antioksidanlar ve lesitin açısından çok zengin olmasıdır. ancak bu maddeleri bozulmadan elde edebilmek için susam'ın kavrulmaması, sıcak su ile temas etmemesi ve ısıdan mümkün olduğunca korunması gerekir. bu şekilde altın susam'dan üretildiğinde, aşağıdaki maddeleri içerir.
Vitaminler: özellikle e vitamini, a vitamini ve b kompleks vikatinleri (öncelikle anti-pellagra ve anti-hiper lipoproteinik aktiviteli niacin) mineraller: başta demir ve kalsiyum'un organik bileşikleri. antioksidanlar: sesamol, sesamolin ve sesamin. lesitin: oleikve linoleik asitli lesitinler.
Taşıdığı yağ asitleri açısından yeri zeynit yağı ile soya yağı arasındadır. ancak doymuş yağ asitleri de taşıdığından, doğu mutfağı'nda görüldüğü gibi büyük miktarlarda yemeklik yağ olarak tüketilmesinin doğru olmadığı düşüncesindeyiz. ilaç nitelikli besin takviyesi olarak belirli dozlarda (1 tatlı kaşığı/gün), ya da haricen kullanılması büyük yararlar sağlayabilmektedir. içerdiği yüksek oleik asit(omega 9) oranı ve antioksidanlar nedeniyle ısıya, tere ve ışığa karşı oldukça dayanıklı olup, cilde tatbikten sonra, güneş ışığı altında uzun süre bozulmadan kalabilir. güneşten koruma faktörü spf 4 gibi oldukça yüksektir. bu değer, taşıdığı antioksidanların etkisi ile birleştiğinde ideal bir doğal güneş yağı olmasını sağlar. içine az miktarda kakao yağı eklenerek sağlıklı ve hızlı bir bronzlaşma sağlanabilir. aynı anda güneşin, tuzlu su verüzgarın ciltteki yıpratıcı ve yaşlandırıcı etkisi azaltılmış olur. aynı özelliği nedeniyle diğer pek çok yağın korunması amacıyla da kullanılır. Taşıdığı doğal lesitin, hem antioksidan maddelerin, hem de yağa eklenen diğer maddelerin ciltten kolayca ve direnlere kadar emilmesini sağlar. böylece cildin yaşlanmasını engeller, kalıcı bir nem oluşturur (emollient). aromaterapi ve tıbbi tatbikmasajları için en iyi baz masaj yağı nı oluşturur. doğal susam yağı salata, mayonez, soslar, zeytinyağlı yemeklerde özel lezzeti nedeniyle, katkı olarak kullanılır. besin olması yanında , yine dahilen antioksidan olması ve özel tıbbi yararları için kullanılır.
Bunlardan aşağıda söz edilmektedir. ancak bazı kişilerin, dahilen alındığında bu maddele karşı alerjik olabileceği unutulmamalıdır. Bunu belirlemek yurdumuzda çok kolaydır. Tahin ve helva'ya karşı alerjik olup olmadığını hemen herkes bilebilir. kozmetik ve masaj amaçlı kullanımlarda ise alerji riski yok denecek kadar azdır.
Elde edildiği susam kavrulmadığı takdirde ve ısıl işlem uygulanmadığında susam yağındaki susam kokusu çok azdır. Altın sarısı rengi, ağır akışlı ve az kokulu olması doğallığını gösterir.
Rafine susam yağı, çok dayanıklı olduğu için eskiden beri bazı enjeksiyonluk ilaçların (özellikle bazı vitamin iğnelerinin) üretiminde kullanılmaktadır. Ayrıca profesyonel kas vücut geliştirme (body building) sporuyla uğraşanlar arasında susam yağı enjeksiyonu yaygındır. Doğru bir kullanım tarzı değildir. Doğal yağlar bu amaçla kullanılmazlar.
"Türk altın susam yağı" nın sağlık amacıyla kullanılış örnekleri. bu yağ doğu tıbı'nda çok eskilerden beri kullanılan bir ilaçtır. sayısız kullanım şekli vardır. aşağıda ancak güncel tıbbın kabul ettiği bazı örneklerden söz edilecektir.
Haricen yara, yanık ve egzama gibi cilt hastalıklarında doğrudan ya da bazı başka bitkilerle birlikte sürülerek kullanılır. taşıdığı lignanlardan kaynaklanan hafif östrojenik etkisi, taşıdığı lesitin ile lokal olarak menopoza bağlı vajina kuruluğunda haricen tatbik yoluyla kullanılabilmesini sağlar. bu amaçla teorik olarak soya ve keten yağları da kullanılabilirse de, bunlar oksidasyonladaha çabuk bozulabildiğinden susam yağı tercih edilir. kadında cinsel isteği provoke eder, süt miktarını artırabilir, ağrılı ve düzensiz(geciken) menstürasyonu normalleştirirken (bu amaçla menstürasyonun başlamasıgereken tarihten itibaren günde 2 tatlı kaşğı aç karnına alınır.), Erkekde seminal kapasiteyi artırır. Bu amaçla tek başına ya da bazı başka bitkilerle kullanılmaktadır. Aynı anda kadında ve erkekte özellikle yaşlanmayla birlikte gelişen kemik yoğunluk azalmasını (osteoporoz), içerdiği organik kalsiyum tuzları nedeniyle onarabilir. Cinsel sistem organ ve fonsiyonlarındaki etkileri, proteince zengin ürünler (soya proretin granülleri, keten protein granülleri vb.) ile birlikte kullanılarak artırılabilir.
Taşıdığı organik demir, lesitin ve vitaminler nedeniyle muhtelif kansızlık sorunlarında ideal bi destek oluşturur.
Eklem sorunlarında yine doğrudan ya da başka ilaçlarla karışım halinde masaj uygulanması yoluyla ağrıyı azaltabildiği gibi, eklem sertleşmeleri (artrozlar, kireçlenmeler) ve oynatıldığında ses çıkartan eklemleri yumuşatıp güçlendirebilir. (bu amaçla 1 tatlı kaşğı yağ, 4 tatlı kaşığı taze limon suyuyla karıştırılıp en az 30 gün byunca aç karnına ya da yemeklerden 1 saat sonra içilir)
Muhtelif cilt sorunlarını ve mantar enfeksiyonlarını engelleyebildiği gibi doğrudan saç diplerine ve tırnaklara tatbik edilerek ve günde 1 tatlı kaşığı içilerek güçlenmeleri ve beslenmeleri sağlanabilir. Bu kullanılış özellikle kepekli, maya ve mantar enfeksiyonlu saçlarda ve kalsiyum ile vitamin eksikliği nedeniyle bozulmuş tırnaklar için çok önemlidir ve bazı başka biyolojik ilaçlarla karıştırılarak etkinliği artırılabilir.
KAYNAK; Eczacı / Doç. Dr. Levent Tuğrul |